W ostatnim czasie liczba postępowań upadłościowych, w tym dotyczących osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej ciągle wzrasta. Zapewne po części jest to wynikiem panującej już prawie rok pandemii, jednak sporą tego zasługą jest również coraz większa popularyzacja tego typu postępowań. Tym samym, celem usprawnienia funkcjonujących regulacji oraz wprowadzenia alternatywnych sposobów rozwiązania problemu nadmiernego zadłużenia osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, wprowadzono w ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (t.j. Dz. U. 2020., poz. 1228), dalej: pr. up. następujące zmiany:
Po pierwsze, przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą zostali zrównani w prawach z konsumentami. Po drugie, wyłączono możliwość badania umyślności w doprowadzeniu do upadłości konsumenckiej na etapie składania wniosku o upadłość.
Co to zatem oznacza w praktyce?
Do tej pory upadłość konsumencką w Polsce mogły ogłosić tylko osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej oraz przedsiębiorcy po zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, natomiast od dnia 24 marca 2020 r. w taki sam sposób jak konsumenci są traktowane osoby zadłużone prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą. Dzięki temu rozwiązaniu, małe firmy będą mogły skorzystać ze znacznie prostszej procedury ogłoszenia upadłości, przewidzianej dotychczas jedynie dla konsumentów.
Poza tym, co istotne, zgodnie z art. 342a znowelizowanej ustawy, jeżeli upadły jest osobą fizyczną i w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy. Dodatkowo, wysokość przedmiotowej kwoty określa sędzia-komisarz, biorąc pod uwagę potrzeby mieszkaniowe upadłego, w tym liczbę osób pozostających na jego utrzymaniu, zdolności zarobkowe upadłego, sumę uzyskaną ze sprzedaży lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego oraz opinię syndyka.
Jednak największą korzyścią dla upadłych jest wyłączenie badania umyślności i rażącego niedbalstwa przy ogłaszaniu upadłości konsumenckiej, co jest wynikiem uchylenia art. 4914 pr. up. W związku z czym, na etapie złożenia wniosku o upadłość sąd nie bada już, czy dłużnik ponosi winę za swoją sytuację finansową. Jeśli wniosek spełnia wymogi formalne, sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości i wyznacza syndyka. Ocena moralności upadłego dokonywana jest dopiero na etapie planu spłaty wierzycieli, czyli wtedy, gdy o postępowaniu upadłego będą mogli wypowiedzieć się również jego wierzyciele. Stopień winy będzie miał natomiast odzwierciedlenie w długości okresu spłat i ewentualnym umorzeniu lub nie zobowiązań upadłego.
Tym samym, sąd analizując sytuacje dłużników zakwalifikuje ich do jednej z 3 grup:
Pierwsza grupa to osoby, które nie zawiniły i nie doprowadziły do stanu niewypłacalności w sposób umyślny lub wskutek rażącego niedbalstwa. Dla nich plan spłaty zostanie ustalony na okres taki jak dotychczas, tj. do 36 miesięcy.
Druga grupa to zadłużeni, którzy doprowadzili do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększyli jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. W tym przypadku plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż 36 miesięcy ani dłuższy niż 84 miesiące.
Z kolei trzecia grupa to ci, którzy doprowadzili do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększyli jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań, lub ci, co do których sąd w ciągu ostatnich 10 lat umorzył całość albo część zobowiązań. Ten nieznany dotychczas sposób zakończenia postępowania jest szczególnie niekorzystny dla upadłego, gdyż oznacza poddanie się rygorom postępowania upadłościowego, łącznie z likwidacją majątku, bez osiągniecia zamierzonego celu w postaci umorzenia zobowiązań.
Jednocześnie, od dnia 24 marca 2020 r. istnieje nowy sposób zakończenia postępowania, poprzez warunkowe umorzenie zobowiązań na okres 5 lat bez ustalania planu spłaty. W tym okresie sąd będzie badał, czy sytuacja osobista dłużnika uniemożliwiająca mu dokonywanie jakichkolwiek spłat ma charakter trwały. Co wiąże się dla niego z dalszymi konsekwencjami w postaci ograniczenia w zarządzaniu swoim majątkiem, z jednoczesnym obowiązkiem składania corocznych sprawozdań dotyczących swojej sytuacji majątkowej. W razie poprawy sytuacji upadłego, w następstwie której ustanie niezdolność do spłacania zobowiązań, sąd ustali plan spłaty wierzycieli. Plan taki może zostać określony na okres do 84 miesięcy, co może oznaczać kilkunastomiesięczne wydłużenie okresu od złożenia wniosku do umorzenia zobowiązań.
Niewątpliwie wprowadzone zmiany wymuszają na dłużnikach większą świadomość co do zainicjowania postępowania upadłościowego, z równoczesną szczegółową analizą konsekwencji z tego faktu wynikających.
W przedmiotowych sprawach oczywiście służę swoją pomocą.