Alimenty to świadczenie okresowe łożone na rzecz osoby, która nie może uzyskać środków utrzymania własnymi siłami. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Zakres natomiast świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Kiedy rodzic może przestać płacić alimenty?
Wydawać by się mogło, że osiągnięcie przez dziecko pełnoletniości stanowi granicę, po przekroczeniu której obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka wygasa. Niestety jest to mylne przekonanie.
Podstawą nałożenia na rodzica obowiązku alimentacyjnego stanowi bowiem przepis art. 133 § 1 k.r.o., zgodnie z którym rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
W związku z czym, obowiązek rodziców dostarczania środków utrzymania i wychowania trwa dopóty, dopóki dziecko nie zdobędzie, stosownie do swoich uzdolnień i predyspozycji, kwalifikacji zawodowych, czyli do chwili usamodzielnienia się, i to niezależnie od osiągniętego wieku. Obowiązek przewidziany w art. 133 § 1 k.r.o. wygasa z chwilą osiągnięcia przez dziecko odpowiedniego stopnia fizycznego i umysłowego rozwoju, potrzebnego do usamodzielnienia się i do uzyskania środków utrzymania z własnej pracy i z własnych zarobków (vide: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 1980 roku w sprawie III CRN 144/80, OSNC 1981/1/20).
Tym samym, okoliczność osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości nie uprawnia rodzica do zaprzestania płacenia alimentów na dziecko.
Kiedy zatem uprawnionym będzie zaprzestanie płacenia na dziecko alimentów?
Alimenty mają służyć do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej, a nie do zapewnienia jej komfortowego życia, kosztem zobowiązanego. W tym miejscu przywołując stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 roku w sprawie o sygn. akt III CZP 91/86 gdzie wskazano, iż „Pełnoletnie dziecko, które w czasie studiów kilkakrotnie powtarza poszczególne lata studiów, albo też nie kontynuuje nauki, nie podejmuje pracy zarobkowej i z tego względu nie dysponuje środkami utrzymania, nie może domagać się ich od swoich rodziców. Także rezygnacja przez dziecko – w celu dokuczenia rodzicom – z pomocy stypendialnej udzielanej przez Państwo może być uznana za szykanę, która narusza zasady prawidłowego współżycia w rodzinie, a tym samym zasady współżycia społecznego.” Dalej podając, że „(…)W praktyce zdarzają się przypadki rażącego naruszenia przez osobę uprawnioną do alimentacji zasad współżycia w rodzinie. Takie sytuacje faktyczne występują zarówno przy istnieniu obowiązku alimentacyjnego rodziców względem ich dziecka nie mogącego jeszcze rozpocząć samodzielnej działalności zawodowej i zarobkowej (art. 133 § 1 k.r.o.), jak i przy alimentowaniu rodziców przez ich dzieci oraz wykonywaniu obowiązku alimentacyjnego pomiędzy innymi krewnymi (art. 133 § 2 k.r.o.), a także przy alimentacji małżonka w czasie trwania małżeństwa i po jego ustaniu (art. 27 i 60 k.r.o.). Rażąco niewłaściwe postępowanie uprawnionego może polegać między innymi na: a) zachowaniach godzących w życie i zdrowie członka rodziny, b) zachowaniach naruszających godność, dobre imię i inne dobra osobiste człowieka, c) zawinionym popadnięciu w niedostatek lub umyślnym wywołaniu sytuacji prowadzącej do żądania alimentów.”
Kiedy zatem dziecko będzie wykorzystywało fakt podjęcia studiów do pobierania od rodziców alimentów, nie będzie czyniło starań w ich ukończenie, a tym samym zdobycie wymaganego wykształcenia celem usamodzielnienia się, rodzic ma prawo wnieść powództwo, celem zaprzestania łożenia alimentów na dziecko. Sam bowiem fakt studiowania automatycznie nie obliguje rodziców do niekończącego się łożenia na dziecko.
Kolejnym przykładem, kiedy rodzic będzie zwolniony z obowiązku płacenia alimentów na dorosłe dziecko jest sytuacja, gdy dziecko podjęło pracę zarobkową, z której jest w stanie się utrzymać (zdarza się iż nawet w okresie studiowania).
Powództwo o ustalenie wygaśnięcia zobowiązania alimentacyjnego względem dorosłego już dziecka.
Podstawą wytoczenia takowego powództwa stanowi wyżej już wspomniany art. 133 § 1 k.r.o. Okoliczność bowiem wystąpienia negatywnej przesłanki obowiązku alimentacyjnego wobec dorosłego dziecka w postaci jego usamodzielnienia się, jeśli ma ono charakter trwały, uprawnia rodzica do wystąpienia do sądu z przedmiotowym powództwem.